Dijital Sergi - Atatürk Üniversitesi
Detaylar

Dualı Gömlekler

Osmanlı sultanlarının ayet, hadis ve sembollere süslü olan bu gömleklerinin her biri üç-dört yılda dokunmakta ve sırrı hala çözülmüş değildir. Uzmanlar, gömleklere işlenen şifrelerin Osmanlı tarihine ışık tutacağı inancındalar. Osmanlı padişahlarının savaşta galip gelmek, nazardan korunmak ve şifa bulmak için giyindikleri dualı gömleklerin üzerindeki harf ve rakamların işaret ettiği anlam, şimdilik bir sır olarak durmakta. Bunun sırrı, “niyetler ammellere göredir” hadis-i şerifi fehvasınca yapan, yazan diken ve giyenin niyetlerinde gizli kalmıştır. Üstelik çözülemeyen yalnızca şifreler değil, kumaşların nasıl dokunduğu da anlaşılabilmiş değildir. Dualı gömlekler, sadece padişahlar ve şehzadeler için yapılmamıştır. Çocuklar ve şahsa özel yapılan gömlekler de vardır. Aslında gömlekler, bir bez parçasıdır. Asıl güç sahibi Allah’tır. Yardım ve başarıda ondandır ancak gömleklerdeki ayet hadis ve dualar giydiği kişiye moral ve motivasyon vermiştir. Bu moral ve motivasyonda başarıyı getirmiştir. Zira moral en büyük güçtür. Dualı sultan gömlekleri, ayet ve dualar tespit edildikten sonra gömleğin üzerine nakkaşın ve hattatın ortak olarak sanatını icra ettiği bir üründür. Kumaşlar çoğunlukla saraya muhtemelen Denizli’den getiriliyordu. Denizli’nin kaliteli pamuğundan dokunan bu bezler, iç giyim olarak tasarlanmıştır. Kaynakların bildirdiğine göre kağıdı terbiye etmek için kullanıldığı aharlama yöntemiyle yazıya elverişli hale getirilen kumaşlar, nakkaşlar ve usta hattatlar tarafından atölyelerde işleniyordu. Gömleklerin üzerine celi, sülüs, küfi yazıyla işlenen ayetler ve dualar kare, yıldız gibi geometrik şekillerin ya da kadem-i saadet, süleyman mührü, zülfikar, lale gibi anlamlı motiflerin içine yazılmıştır. Bu yazılar, astrolog tarafından belirlenen ve ayın belirli evrelerinde yazıldığı rivayet edilmektedir Peygamber efendimizin nübüvvet mührü, hilye-i şerif ve Hz.Peygamber için yazılan kaside-i bürdeyle bezenmiş gömlekler de vardır. Topkapı sarayında 87 gömleğin varlığı ve 7/24 saat korunduğu bilinmektedir. Bunların dışında özel şahısların elinde ülkemizin ve dünyanın çeşitli yerlerinde bulunan söz konusu gömleklerin varlığı da bilinmektedir. Söz konusu gömleklere çeşitli format ve şekillerde diğer kültürler ve dinlerde de rastlanmaktadır. Zira insanoğlu zayıf yaratılmıştır ve bir kurtarıcı güç aramaya mecbur kalmıştır. Bu gömleklerde, hastalıklara karşı özellikle felçliler için “E min tezekküri ciranın bi zi selemin” diye başlayan (Kaside-i Bürde; imam Busayrı’nin Peygamber efendimizi methetmek ve övmek için yazdığı meşhur bir şiiridir. Kaside Nazım tarzında yazılmıştır. İmam Busayri 1215m, 609h de Mısırın Busayr şehrinde doğmuş ve 1295m 695h de Mısırda vefat etmiştir. Kaside-i Bürde şairi olarak ün salmıştır. Duaların ve ruhsal sıkıntılar için Felak ve Nas surelerinin gömlekler üzerine yazıldığı bilinmektedir. Bu koleksiyonu hazırlarken kumaş dahil her şeyin mümkün mertebe orjinaline uygun olmasına gayret gösterilmiştir. Ancak bire bir aynı olmamasına da gayret ederek serbest bir çalışma olmasının daha uygun olacağı kanaati hakim olmuştur. Konsepte uygun ve dua niyetiyle ayet, hadis, kaside ve dualar seçip yazarak koleksiyonu tamamladık. Çalışmamızda ayet, hadis ve dualarla iç içe olduğumuzun farkında olarak gerekli titizlik temizlik ve adaba son derecede özen gösterdik. Muhteşem ecdadımızı fikr-i cemil, yad-ı cemil maksat ve gayesiyle yapmış olduğumuz bu koleksiyonun korunması saklanması ve kullanılması konusunda da aynı hassasiyetin gösterilmesinin gerekli olduğuna inanmaktayız. “Ben size şahdamarınızdan daha yakınım” ayetinin bir tecellisi olarak gömleklerde Allah’ın azametini gücünü üstlerinde hissederek tavır ve davranışlarını düzenleyen Osmanlı yiğitlerinin komutanlarının ve padişahlarının 7 asırlık tarih sayfasındaki his, davranış ve ruh yapısına ilgi çekmek istedik. Bu çalışmada tasarımından dikişine kadar emeği geçen arkadaşlara teşekkür ve minnetlerimizi sunuyoruz.

Ayşe VANLIOĞLU & Dr. Mehmet VANLIOĞLU

Müzehhip Ayşe VANLIOĞLU Hattat Dr. Mehmet VANLIOĞLU

Sergi ile ilgili eposta gönder